H μητέρα του Κυρίου στο κατά Μάρκον

Η μητέρα του Κυρίου στο κατά Μάρκον ευαγγέλιο

 Αικατερίνη Τσαλαμπούνη

Επίκουρος Καθηγήτρια Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας Α.Π.Θ.

[Κατόπιν αδείας απ’ τη συγγραφέα - Ιστολόγιο βιβλικών σπουδών]

http://biblicalstudiesblog.blogspot.com/2020/08/h-mary-in-marks-gospel.html

Καθώς ξεκινά η περίοδο της προετοιμασίας για τον εορτασμό της Κοίμησης της Θεοτόκου θα κάνω κάποιες σύντομες αναρτήσεις αφιερωμένες στο πρόσωπο της Μητέρας του Κυρίου, όπως εμφανίζεται στην Καινή Διαθήκη και στην αρχαία απόκρυφη χριστιανική γραμματεία.

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Αυτό που προκύπτει από τη μελέτη των καινοδιαθηκικών αναφορών στη Μαρία είναι ότι:

α) οι πληροφορίες που προκύπτουν σχετικά με αυτήν είναι αποσπασματικές και συχνά ελλιπείς,

β) ο κάθε συγγραφέας τονίζει διαφορετικές πτυχές της προσωπικότητάς της και παραθέτει διαφορετικά γεγονότα της ζωής της εντάσσοντάς τα στο γενικότερο θεολογικό του πρόγραμμα και 

γ) στα όσα λιγοστά καταγράφονται μέσα στην Καινή Διαθήκη για το πρόσωπό της, ενυπάρχουν ήδη εκείνα τα θεολογικά στοιχεία που θα αναπτύξει στη συνέχεια η πατερική θεολογική γραμματεία στο πλαίσιο κυρίως των χριστολογικών συζητήσεων.

Η μητέρα του Κυρίου στο κατά Μάρκον ευαγγέλιο

Η μητέρα του Ιησού εμφανίζεται μόνο μία φορά στο κατά Μάρκον ευαγγέλιο (3:31-35), ενώ γίνεται μία ακόμη αναφορά σε αυτήν από τους συμπολίτες του Ιησού κατά την ομιλία του στη συναγωγή της Ναζαρέτ (Μκ 6:3), όταν σχολιάζουν την καταγωγή του («οὐχ οὗτος ἐστιν ὁ τέκτων, ὁ υἱός τῆς Μαρίας ...;»)

Στο 3:31-35 η μητέρα του Κυρίου αναφέρεται μαζί με άλλα μέλη της οικογένειας του Ιησού. Σύμφωνα με την αφήγηση του ευαγγελιστή ο Ιησούς διδάσκει σε ένα σπίτι στη Γαλιλαία, όταν εμφανίζονται οι αδελφοί του (κι οι αδελφές του) μαζί με τη μητέρα του έξω από αυτό και ζητούν να τον δουν. Οι λόγοι που οδήγησαν στην αναζήτησή του εκ μέρους των οικείων του δεν είναι σαφείς, πολλοί όμως ερμηνευτές συνδέουν το περιστατικό με τα όσα σημειώνει ο Μάρκος νωρίτερα στο στ. 21, ότι δηλαδή «οἱ παρ’ αὐτοῦ», οι οποίοι εδώ θα πρέπει να θεωρηθούν ότι είναι η φυσική του οικογένεια, βλέποντας τη δραστηριότητα του Ιησού «ἔλεγον ὅτι ἐξέστη» κι αποφασίζουν να παρέμβουν δυναμικά («κρατῆσαι αὐτόν»). Το ρήμα «ἐξίστημι» εδώ δε δηλώνει ότι ο Ιησούς παραμέλησε σε υπερβολικό σημείο τις στοιχειώδεις για τον εαυτό του φροντίδες και για αυτό έρχονται οι δικοί του άνθρωποι για να του το υπενθυμίσουν. Η σημασία του φαίνεται να είναι διαφορετική και να συνδέεται με ένα γενικότερο θέμα στο κατά Μάρκον, εκείνο του υιού του ανθρώπου (δηλ. του Ιησού) ο οποίος παραμένει παρεξηγημένος και μόνος σε όλη την επίγεια δράση του, αφού οι άνθρωποι (ακόμη κι οι μαθητές του) τον αντιμετωπίζουν με απιστία. Ο ι. Χρυσόστομος φαίνεται να κατανοεί το ρήμα με τον ίδιο τρόπο που το κατανοούν αρκετοί σύγχρονοι ερμηνευτές, όταν το θεωρεί συνώνυμο με το «μαίνεσθαι» (Ι. Χρυστοστόμου, Εἰς τον Ἰωάννην, ομ. 31: PG 59, 182). Προφανώς, η οικογένεια του Ιησού δεν αντιλαμβάνεται ακόμη την αποστολή του κι έρχονται να τον ανακόψουν και να τον φέρουν πίσω στην πατρίδα του θεωρώντας ότι είναι εκτός εαυτού. Η αντικατάσταση της φράσης «οἱ παρ’ αὐτοῦ» με το «οἱ γραμματεῖς και οἱ λοιποί» στους κώδικες D και W ίσως αντικατοπτίζει την αμηχανία των αντιγραφέων αυτών των χειρογράφων, οι οποίοι αντιλαμβάνονταν το αρνητικό περιεχόμενο του ρήματος «ἐξίστημι» και δεν ήθελαν να συνδέσουν μια αρνητική αξιολόγηση του Ιησού και της δράσης του με την οικογένειά του. Η αντίδραση των οικείων του μπορεί επίσης να συνδεθεί με τα όσα λέγονται στη συνέχεια σχετικά με την αντίδραση των από Ιεροσολύμων γραμματέων, ότι δηλαδή ο Ιησούς επιτελεί θαύματα με τη δύναμη του Βεελζεβούλ (στ. 22). Έτσι, οικείοι αλλά και ξένοι αδυνατούν να αντιληφθούν το αληθινό νόημα της διδασκαλίας και των πράξεων του Ιησού. Όσα, μάλιστα, αναφέρονται στο στ. 21 μπορούν να εξηγήσουν τη στάση του Ιησού στη συνέχεια, όταν αντιδρώντας στην πληροφορία ότι τον αναζητά η οικογένειά του, δηλώνει ότι μητέρα και αδελφοί του δεν είναι οι βιολογικοί του συγγενείς, αλλά όσοι εφαρμόζουν το θέλημα του Θεού (Μκ 6:35). Το θέμα της περικοπής 3:31-35 είναι το ποιοι συναπαρτίζουν την εσχατολογική οικογένεια του Ιησού, αυτήν δηλαδή που γεννήθηκε μέσα από το κήρυγμά του για τη Βασιλεία του Θεού Χωρίς αναγκαστικά να αποκλείονται από τη νέα αυτή πραγματικότητα οι κατά κόσμον συγγενείς, τα κριτήρια που θέτει ο Ιησούς με το λόγο του στο στ. 35 («ὃς [γὰρ] ἂν ποιήσῃ το θέλημα τοῦ θεοῦ, οὗτος ἀδελφός μου και ἀδελφή και μήτηρ ἐστίν») καθιστούν σαφές ότι δεν είναι απαραίτητο εσχατολογική και κατά κόσμον οικογένεια να ταυτίζονται. Αυτήν τη διευκρίνιση κάνει κι ο ι. Χρυσόστομος σχολιάζοντας το παράλληλο χωρίο στο Μτ 12:50: «οὐκ ἀρνεῖται την κατά φύσιν συγγένειαν ἀλλά προστίθησιν την κατ’ ἀρετήν». Η κριτική στάση απέναντι στη βιολογική οικογένεια, την οποία οι αληθινοί μαθητές πρέπει να εγκαταλείψουν για να γίνουν μέλη της νέας οικογένειας του Θεού, απαντά κι αλλού μέσα στο ευαγγέλιο του Μάρκου (βλ. για παράδειγμα 1:16-20 και κυρίως 10:29-30). Κατά κάποιον τρόπο εκείνη συμβολίζει το παρελθόν κάθε πιστού αλλά και τη συνεχή επίδραση του κόσμου επάνω του. Η αναφορά στη συγκεκριμένη περικοπή στη μητέρα του Ιησού θα πρέπει λοιπόν να τοποθετηθεί στην ίδια θεολογική συνάφεια. Η κριτική εδώ φαίνεται να αφορά γενικά στους συγγενικούς δεσμούς που μπορεί να λειτουργήσουν ως τροχοπέδη σε όσους επιθυμούν να γίνουν μαθητές του Ιησού.

Στο κατά Μάρκον και συγκεκριμένα στο περιστατικό του κηρύγματος του Ιησού στη συναγωγή της Ναζαρέτ (6:1-6), αναφέρεται επίσης για πρώτη φορά το όνομα της μητέρας του Ιησού, Μαρίας, αλλά κι εκείνα των αδελφών του (6:3), η ταυτότητα των οποίων έχει προκαλέσει μεγάλη συζήτηση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Εκτός όμως από την αναφορά του ονόματος της Μαρίας αλλά και της σύνδεσης της οικογένειας του Ιησού με τη Ναζαρέτ, αξιοπρόσεκτο είναι επίσης το γεγονός ότι ο Ιησούς εδώ προσδιορίζεται ως υιός της Μαρίας και δε γίνεται καμιά αναφορά στον Ιωσήφ. Ίσως αυτό να σημαίνει ότι ο Ιωσήφ είχε ήδη πεθάνει προ πολλού ή ότι οι συμπατριώτες του Ιησού αναφέρονται σε αυτόν περιφρονητικά συνδέοντας την καταγωγή του με μία γυναίκα, κάτι όχι ιδιαίτερα τιμητικό στην εποχή του. Ανεξάρτητα όμως από αυτές τις εκδοχές, είναι επίσης πιθανό εδώ να υποφώσκει η πίστη του ευαγγελιστή και της πρώτης χριστιανικής κοινότητας για την εκ παρθένου γέννηση του Ιησού.

Τι Λέει η Βίβλος Σχετικά με τον Κορονοϊό;

What Does The Bible Say About Coronavirus?

Πηγή: https://www.patheos.com/blogs/religionprof/2020/03/what-does-the-bible-say-about-coronavirus.html

Μετάφραση -  Χρύσανθος Θεοχάρης

Πανδημία Covid-19 – Πολλοί άνθρωποι έχουν αναστατωθεί από γεγονότα που είναι πρωτοφανή στη ζωή τους, με άγνωστες γι’ αυτούς ονομασίες και αινιγματική ορολογία. Είναι φυσικό λοιπόν κάποιοι να καταφύγουν στη Βίβλο σ’ αναζήτηση απαντήσεων, παρηγοριάς και καθοδήγησης.

«Τι λέει η Βίβλος για τον Κορονοϊό», είναι ερώτηση που πήρε διαστάσεις «επιδημίας» στη Google. Υπάρχει ένας αριθμός ιστοσελίδων στις οποίες συναντάει κανείς τον ισχυρισμό ότι διαθέτουν τις απαντήσεις σ’ αυτή την ερώτηση. Εγώ προσωπικά, σαν ακαδημαϊκός – πανεπιστημιακός με αντικείμενο τη Βίβλο είμαι πλήρως απογοητευμένος απ’ τα περισσότερα αυτών που βλέπω στο διαδίκτυο και στα μέσα επικοινωνίας .

Άραγε όλοι αυτοί οι άνθρωποι που ρωτούν τι λέει η Βίβλος για τον Κορονοϊό δεν έχουν προσέξει ότι η Βίβλος δεν αναφέρει απολύτως τίποτε για ιούς; Τίποτε – τελεία και παύλα! Επίσης τίποτε για βακτήρια. Τίποτε για μικρόβια. Δεν υπάρχουν συμβουλές να αποφεύγουμε να φταρνιζόμαστε πάνω σ’ άλλους ή να καλύπτουμε το στόμα μας όταν βήχουμε ή κάτι παρεμφερές. Ενώ συναντούμε διάφορες οδηγίες καθαρισμού, αυτές αφορούν τελετουργικούς καθαρισμούς και όχι θέματα υγείας και υγιεινής με τη σημερινή τους έννοια.

Γιατί άραγε; Η εξήγηση είναι απλή. Οι συγγραφείς των βιβλικών κειμένων ζούσαν σε μια εποχή πολύ πριν κάποιος οποιοσδήποτε  άνθρωπος κατανοήσει τις αιτίες των ασθενειών με την έννοια που τις κατανοούμε σήμερα. Εκείνοι ζούσαν σε μια προ-επιστημονική εποχή και συνεπώς δεν θα πρέπει να περιμένουμε να βρούμε στα κείμενά τους πληροφορίες και απαντήσεις για τα συγκεκριμένα θέματα που μας απασχολούν – και βεβαίως είναι εντελώς απίθανο να το παρουσιάσουν με όρους 21ου αιώνα.

Αυτό που λέμε δεν σημαίνει πως οι αρχαίοι λαοί δεν πρόσεξαν κάποιες απ’ τις ορατές όψεις της αρρώστιας. Είδαν για παράδειγμα πως κάποιες απ’ τις μάστιγες μεταδίδονταν μέσω της ανθρώπινης επαφής και έκαναν βήματα καραντίνας και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Μερικές φορές αυτό το εφάρμοζαν ακόμη και για ασθένειες που δεν ήταν μεταδοτικές, όπως το έκζεμα και άλλες δερματολογικές αρρώστιες που λανθασμένα μεταφράζονται ως «λέπρα»  σε κάποιες μεταφράσεις.

Κατανοώ τον πειρασμό κάποιων να βρουν τρόπο να χωρέσουν ή να συνταιριάξουν στοιχεία απ’ τη Βίβλο με τη σύγχρονη ιατρική και την επιστήμη γενικά. Το έκανα και εγώ αυτό όταν ήμουν νεότερος. Τα αποτελέσματα όμως σπάνια είναι ικανοποιητικά, μερικές μάλιστα φορές είναι πραγματικά φρικτά. Σκεφτείτε για παράδειγμα εκείνους που ισχυρίζονται πως αρρώστιες σαν κι αυτή είναι «αποτέλεσμα της Πτώσης», εννοώντας την αμαρτία του Αδάμ. Τι ακριβώς εννοούν μ’ αυτό; Αν τους πιέσεις ρωτώντας τους αν εννοούν πως ο Θεός εφεύρε διάφορες αρρώστιες και στη συνέχεια τις εισήγαγε στον κόσμο σαν τιμωρία [υποθετικά συνεχίζοντας να κατευθύνει την εξέλιξή τους ώστε να προκύπτουν νέες θανατηφόρες εκδοχές τους έτσι που να μαστίζουν τη μια ανθρώπινη γενιά μετά την άλλη στο διηνεκές], το πιθανότερο είναι να πουν Όχι. Θέλουν άραγε να περάσουν την ιδέα ότι ο Αδάμ ήταν κάτι σαν γενετικός μηχανικός ή ότι η αμαρτία του κατά κάποιο τρόπο είχε τη δύναμη να χειραγωγήσει και να τροποποιήσει το DNA άλλων οργανισμών; Το βέβαιο είναι πως ιδέες σαν κι αυτές δεν υπάρχουν στη Βίβλο. Και γιατί όχι; Γιατί, όπως είπα πιο πάνω, οι βιβλικοί συγγραφείς έγραψαν σε εποχές προ-επιστημονικές, έτσι όχι μόνο δεν χρησιμοποιούν τέτοιες ορολογίες, ούτε καν σκέφτονται στα πλαίσια αυτών των όρων.

Κάποιες φορές ένα τέτοιο μήνυμα μπορεί να προκαλέσει αποκαρδίωση σε ανθρώπους που αποζητούν απεγνωσμένα κάτι στο οποίο να αγκιστρωθούν σε καιρούς ιδιαίτερης θλίψης. Όμως σκεφτείτε κι εκείνους που πριν έναν αιώνα και κάτι παρακολουθούσαν την πανδημία της γρίπης [το 1918-19] που σκόρπισε το θάνατο σε τόσους και τόσους ανθρώπους την εποχή εκείνη [περίπου 25 εκατομμύρια νεκροί] και την επεδείκνυαν σαν εκπλήρωση του Βιβλίου της Αποκάλυψης. Αν ισχυρίζονταν πως αποτελούσε τον προάγγελο του τέλους του κόσμου, τότε είναι απόλυτα σίγουρο ότι έχουν ήδη πεθάνει χωρίς να έχει επαληθευτεί ο ισχυρισμός τους. Στο μεταξύ και καθώς ο χρόνος περνούσε και η ζωή συνεχιζόταν κανονικά, μπορεί να ναυάγησε και η πίστη τους – το ίδιο και η πίστη τόσων άλλων ανθρώπων.

Αν «κοτσάρεις», προσδέσεις , την πίστη σου στο κάρο της αναζήτησης του Κορονοϊού στη Βίβλο, υπάρχει το ενδεχόμενο να κοροϊδέψεις τον εαυτό σου και να υιοθετήσεις προσωρινά κάποιες αυταπάτες που θα σου προσφέρουν κάποια ψεύτικη ανακούφιση. Θα πληρώσεις όμως γι’ αυτό όταν αργότερα το γενικότερο πλαίσιο των ισχυρισμών αποδειχτεί κούφιο, όπως έχει συμβεί κατ’ επανάληψη καθώς άλλοι θρησκευόμενοι έκαναν αυτά που και εσύ προσπαθείς να κάνεις.

Θα ήθελα να σε ενθαρρύνω να πάψεις να αναζητάς στη Βίβλο συγκεκριμένες προβλέψεις για τον Κορονοϊό και να τις «βρίσκεις» εκεί που δεν υπάρχουν στ’ αλήθεια. Αντίθετα να επικεντρώνεσαι στις πιο κεντρικές και σαφείς διδασκαλίες της Βίβλου. Μια απ’ αυτές είναι η εμπιστοσύνη στο Θεό, όχι επειδή εντοπίζουμε στη Βίβλο κάποια συγκεκριμένη πρόβλεψη, αλλά επειδή σαν άνθρωποι που είμαστε, με περιορισμένη αντίληψη, χρειαζόμαστε να αφήνουμε τον εαυτό μας στο Θεό που είναι απερίγραπτα ανώτερος από μας.

Η Βίβλος επιπλέον δίνει έμφαση στην αγάπη που δείχνει πνεύμα αυτοθυσίας για τους άλλους. Αν πραγματικά επιθυμείς να διακρίνεις το θέλημα του Θεού μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, τότε πρέπει να σκεφτείς ποια είναι τα ευγενέστερα πράγματα που μπορείς να κάνεις. Η δική μου πρόταση είναι να επιδιώξεις να προσφέρεις υποστήριξη προς τους άλλους – από ασφαλή απόσταση και εφαρμόζοντας τις συμβουλές των ειδικών στα θέματα ιατρικής και της υγιεινής. Γιατί δεν συνιστά αγάπη και καλοσύνη το να φέρεσαι απερίσκεπτα και να καθιστάς τον εαυτό φορέα και εν δυνάμει συντελεστή μετάδοσης ενός επικίνδυνου παθογόνου ιού στους άλλους. Ακόμη κι αν το δικό σου ανοσοποιητικό σύστημα είναι αρκετά ισχυρό ώστε να απωθήσει τα χειρότερα των συμπτωμάτων του Covid-19,  το ανοσοποιητικό των άλλων με τους οποίους έρχεσαι σε επαφή ίσως να μην είναι.

Λοιπόν πού υπάρχει ο Κορονοϊός στη Βίβλο; Καλύπτεται πλήρως απ’ τις διδασκαλίες του Χριστού να αγαπούμε τον πλησίον μας όπως τον εαυτό μας και να κάνουμε στους άλλους αυτά που θέλουμε να κάνουν και εκείνοι σε μας.